De Kerstpiramide

Ontstaan van de Kerstpiramide in de Houtsnijkunst uit het Ertsgebergte

Deze draaiende toren, ofwel kerstpiramide, ontleent zijn naam aan de oorsprong van zijn ontwikkeling. In de 18e eeuw waren piramide-achtige beelden een vaak gebruikte kerstdecoratie in de welgestelde kringen. Zij waren in feite een houten constructie die met dennentakken, zilver- en goud elementen, en zelfs met suikergoed, versierd werden. Deze piramiden werden een halve eeuw later geleidelijk aan vervangen door de kerstboom. In eerste instantie gebeurde dit door de welgestelden en nadat er meer en meer sparrenbossen aangeplant waren ging ook het gewone volk dit doen en zo is het gebruik van de kerstboom ontstaan.

Rond deze periode (2e helft van de 19e eeuw) werd in het Ertsgebergte het model van de door warme lucht aangedreven kerstpiramide gebouwd. Het draaiende deel toonde de binnenkant van een mijn met werkende hamers en watervoorzieningen. Zij werden in het begin “draai-kandelaren” genoemd en verbeelden in het begin naast het leven in een mijn ook scènes uit het dagelijkse landelijke bestaan of motieven uit de bijbel, zoals Adam en Eva.

Blijkbaar waren in deze eerste periode de kunstenaars uit het Ertsgebergte meer bezig met de rijk versierde buitenkant dan met het verhaal dat de figuren op het draaiende deel vertelden. Er zijn daardoor verschillende vormen ontstaan (o.a. de ook heden nog geproduceerde hangende kerstpiramides), waarbij de in verdiepingen verdeelde etage-piramide uiteindelijk doorbrak. Het aantal etages van de kerstpiramide is nogal verschillend, waarbij piramides met 1, 3 of 5 etages zeker de “bestsellers” zijn. Bij de 1-etage-versie is de afbeelding van de kerk van Seiffen een van de meest bekende.

Zie hier onze prachtige collectie Grote Kerstpiramides

In de 19e eeuw waren de kerstpiramiden allemaal unicaten, die tot dan in de adventsperiode slechts de huiskamers van de speelgoedmakers versierden. De langzame verspreiding had als oorzaak dat de kaarsen uit bijenwas voor de gewone man onbetaalbaar waren. Nadat in de tweede helft van de 19e eeuw de bijenwas kaarsen vervangen werden door de massaal geproduceerde kaarsen van stearine en paraffine werd de kerstpiramide betaalbaar en beleefde deze in de 20e eeuw een bloeiperiode.

Met deze ontwikkelingen werd het kerstfeest in het Ertsgebergte pas een echt kaarsen- en lichtfeest en dit is tot op de dag van vandaag niet veranderd. Naast de vele kerstmarkten en bergparades, vindt in het kleine vroegere mijnbouw-dorpje Schneeberg dan ook jaarlijks het “Lichtelfest” plaats.

Hoogtijdagen Kerstpiramide

De eerste helft van de 20e eeuw vierden de piramide-bouwers hun hoogtijdagen: houtsnijkunst-verenigingen uit verschillende dorpen van het Ertsgebergte hielden wedstrijden over wie de grootste en mooiste kerstpiramide kon maken. Zo komt het dat u ook tegenwoordig in de kerstperiode in bijna ieder dorp op het marktplein een grote piramide (met elektrische verlichting en aandrijving) kunt bewonderen. De hoogste van deze “Ortspyramiden” heeft een hoogte van 13 meter en staat in Chemnitz.

Het waren echter voornamelijk de kerstpiramides voor in huis die in de vorige eeuw in groot getal vervaardigd en verkocht werden. Met de efficiëntere productiemethodes en de groeiende navraag werd er tevens meer aandacht geschonken aan de figuren. Zo werd het kerstverhaal een geliefd motief, waarbij de correctheid van dit verhaal als zo belangrijk geacht werd, dat men bij de meerderheid van deze kerstpiramides de figuren vastplakte: Maria, Josef en het Jezuskindje met de Drie Heilige Koningen op de onderste etage en daar boven herders, soldaten, engelen en een koor (“Kurrende Sänger”). De creativiteit van de houtkunstenaars was echter onbeperkt, zodat zij ook scenes uit het dagelijkse leven gingen afbeelden. Jagers, boeren, spelende kinderen, dieren in het bos, engelen en zelfs de Kerstman of wintersporters werden in beeld brachten.

Vanwege de schoonheid, duurzaamheid en originaliteit was en blijft hout het meest gebruikte materiaal voor de vervaardiging van de kerstpiramide. De prachtige beschildering van zowel de piramides zelf als ook van de figuren maakt een kunstzinnig geheel van iedere kerstpiramide waar men jaren en generaties lang plezier aan beleeft.